İstanbul'da Matan Baseter...

İstanbul’da Matan Baseter, Edirne’den gelip kentimize yerleşenler tarafından yaklaşık 1928 yılında kuruldu ve kısıtlı olanaklarla faaliyet göstermeye çalıştı. Galata’da yardım bekleyen aile sayısı 19. yüzyılın sonlarında 243 iken 1940’lı yıllarda, bölgenin artan nüfusu ve İkinci Dünya Savaşı’nın ekonomik etkisiyle de yaklaşık 1230’a yükselmişti. O yıllarda kentin en büyük cemaatini teşkil eden ve dolayısıyla da en fazla sayıda fakiri barındıran Galata, Beyoğlu, Kasımpaşa, Şişli, (GBKŞ) ilçeleri idi. Çözümün “Hahambaşılık himayesinde kurulacak ve kendi kaynaklarını kendi yaratacak özerk bir kurum bir Hayır Komitesi kurulması” gerekli olduğu düşünülmekteydi. GBKŞ Cemaati Mütevelliliği, Ağustos 1943’de, Bikur Holim faaliyetine destek olacak, fakir hastalara ücretsiz tıbbi hizmet ve ilaç verebilecek, devamlı olarak bir doktor ve bir hastabakıcının hazır bulundurulacağı bir dispanser kurulmasını öngörüyordu.

1945 yılının son aylarında, GBKŞ Cemaati bütçesinden geniş bir kaynak tahsisi yapılarak fakirlere, hastalara ve işsizlere yardım amacıyla Matan Baseter Hayır Komisyonu’nun oluşturulmasıyla, ihtiyaç sahipleri maddi durumlarına göre iki kategoriye ayrılıp kaydediliyor, böylece yapılacak yardımlar standartlaştırılarak düzensizliğin önleneceği düşünülüyordu.

1946 yılı başında, GBKŞ Cemaati yöneticileri, “bu isim altında yapılacak tüm bağışların eksiksiz olarak yalnızca saklı gözyaşlarını dindirmek amacıyla kullanılacağını” açıklıyor, Hahambaşılık da düşkün ailelere gizli yardım işlevine eskiden olduğu gibi yeniden başlandığını bildiriyordu. Toplum yardımlaşmayı memnuniyetle karşılıyor, ve bağışlarını esirgemeyerek ilgisini ispatlıyordu.

Matan Baseter, 25 Ocak 1948 tarihinde kuruluşunun 20. yılını Büyük Hendek sokağında, daha sonra Neve Şalom Sinagogu olarak inşa edilip hizmete girecek mahalde bulunan Musevi Birinci Karma İlkokulu binasında görkemli bir şekilde kutladı. Toplumda “Düşkünlere Yardım Kolu” olarak anılmaya başlayan Matan Baseter’in kendi tanıtımını yaygınlaştırmak amacıyla düzenlediği birçok sanatsal faaliyetler gerçekleştirdi.

1949 yılı başında, GBKŞ Cemaatinin mülkiyetinde olup, ancak yıllardır harap bir şekilde bulunan Büyük Hendek Caddesi 61 numaralı bina, cemaat yönetiminin ve sinagog idaresinin gayretleriyle toplanan bağışlarla oluşturulan fon sayesinde tamir edildi. Yaklaşık 25.000 lira harcanarak gerçekleşen düzenleme sonunda GBKŞ cemaatinin değişik binalara dağılmış faaliyetlerini aynı çatı altında toplanmış ve bir dispanser tesisi için gerekli alan da sağlanmış olumuştu.

İstanbul'da Matan Baseter...

1978’de başlayan yeni dönemde (sihirli melekler) de denilen hanımlar grubu çeşitli faaliyetlerin değişik boyutlarında yer alıyor, en ufak bir ipucunu dahil dikkate alarak ihtiyaç sahibi kişileri saptıyor, durumlarını en ince teferuatın kadar tespit ediyordu.

Yeni dönemde, geleneksel para yardımı ile yetinilmiyor, ihtiyaç sahiplerine aylık gıda paketleri da veriliyordu. Her ay 300’ü aşkın aile veya kişiye, süt, yağ, peynir, yumurta, makarna, pirinc, şeker, deterjan ve kişi başına yarım kilo et olarak paket dağıtılıyordu. Pesah, Roş Aşana, Kipur ve Sukot gibi dini günlerinde de bayramın anlamına ve geleneklerine göre yeni maddeler ekleniyordu.

Hastane ve bakım hizmetleri de buna paralel yürütülüyor, hastaların Halk Dispanserinde, yetmediği zaman da Or Ahayim Hastanesinde, gerektiğinde özel doktor ve uzmanlarda bakım ve tedavileri sağlanıyor, ilaçları temin ediliyordu. Bayram dini günleri arifesinde ek bir maddi katkı ve tatlı gibi gıdaların yanı sıra çamaşır, havlu, çarşaf, kolonya dağıtımı da gerçekleştiriliyordu.

Bu çalışmaların yanı sıra gönül dostu “sihirli melekler” sorumlu oldukları kişi veya aileleri düzenli olarak ziyaret ediyor, maddi gereksinmelerinin yanında ailevi sorunlarına da çözüm bulmaya çalışıyor, çocuklarının dersleri veya evlenme çağındaki kızların drahoma ve çeyizleriyle ilgileniyor, ailelere moral güç aşılıyordu.

Yeni dönemde yetim veya öksüz sayısının azalmış olmasından dolayı bu çocukları bir yurtta barındırma yerine, bakım masraflarını ödemek suretiyle, çocuk yetiştirmeye uygun bazı ihtiyaç sahibi ailelerin yanına yerleştirilmesi çalışmalarına başlanıyordu.

Bu dönem süresince de, artık iyice yerleşen rutin idari ve mali çalışmaların yanı sıra toplumun bir başka sorununa el atılıyordu: Kaparot. Musevilikte oldukça önem verilen bir gelenek olan kapara kesimi, kusurların bağışlanması dileğiyle özellikle Kipur günü arifesinde yapılan bir sunu olup genelde horoz ve tavuk kurban edilmesi şeklindedir. O güne kadar düzensiz ve kontrolsüz bir şekilde devam eden bu kesim ve dağıtımı bir esasa bağlamak amacıyla Sütlüce’de bir kesimhane ile anlaşmaya varıldı ve düzenlenen bir takvim çerçevesinde, bir şohet tarafından kesim başladı. Kurban edilen tavuklar israfa meydan verilmeden ve en acil şekilde muhtaç ailelere dağıtılmaya başlandı.

Matan Baseter Bikur Holim’in yardımları, Merkez diye anılan Şişhane ve çevresi dışında Hasköy, Balat, Ortaköy ve Kuzguncuk semtlerini de kapsıyordu. Bu dönemde de yardım talebinde bulunanların maddi durumlarının sağlıklı tahkiki için, ailenin nüfus sayısı, çalışanlarla çalışabileceklerin durumu, hastalık ve sakatlık durumları, kira ve evin yaşam koşulları inceleniyor, diğer yardım kuruluşları ile koordinasyon yöntemleri geliştiriliyordu.

1978’de başlayan Matan Baseter’in reorganizasyonu çalışmalarından beri yedi yılı aşkın bir zaman geçmişti. “ihtiyaç sahiplerinin hamisi” kadınların, tükenmez enerjileri ve yeni katılanların ivmesiyle yorulmadan bugüne gelinmişti. Ne var ki zamanla gereksinmeler de değişiyordu. Yönetimin karşılaştığı sayısız sorunun başında konut problemi geliyordu. İş muhitine dönüşen mahallelerde kiralar ödenemeyecek bir seviyeye yükselmişti. Ne yapılabilirdi? Cemaatin kullanılmayan eski bir binası, restore edilerek bir iki katının evsizlere tahsis edilmesi fikri komisyonda tartışıldı. Hahambaşılık yönetiminin desteğiyle bu görüş ağırlık kazandı. Eski 2, Karma Musevi İlkokulu binası tetkik edilerek olurlar olmazlar değerlendirildi ve gereğinin yapılması için yeşil ışık yakıldı ve bir teknik heyet fikri projelendirmeye koyuldu.

Sağlanabilen mali imkânlarla bir buçuk yıl içinde tamamlanabilen ilk bölümünde, yani giriş katının altındaki iki katın her birinde, ikişer kişilik, iki kapılı dolabı, ikişer çekmeceli iki yatakları, gece masası ve mini buzdolabı ile donanmış, yedişer, toplam 14 odası mevcuttu. Bu katlarda ayrıca geniş bir oturma odası, ferah ve pırıl pırıl bir yemek odası ile banyo-tuvalet de bulunuyor, en alt kat bir yaz bahçesine açılıyordu. Bir hayal gerçekleştirilmişti. Bina, II. Karma-Barınyurt adıyla 1 Aralık 1991 Pazar sabahı duygusal bir törenle hizmete açıldı. Barınacak yeri olmayan 11 ‘pansiyoner’ buraya yerleştirildi.

Gönüllü hanımlar alış-verişi yapıyor, yemekleri pişiriyor ve sunuyor, sıcak bir aile ortamında hep beraber yemek yeniyordu. Gönüllü hanımların “bir tencere” ile başladıkları bu ‘yemek pişirme serüveni’nin” kapsamı ileriki yıllarda genişleyerek, övgüsü her gün artan, deyim caizse bir ‘uluslararası profesyonel catering” çalışmasına dönüşeceğini o gün kim tahmin edebilirdi ki? 1993 yılında 30 kadar kişiyi barındırabilen, ancak “yakın bir gelecekte üst katların da inşaatı bitince 60-65 kişiyi barındırabilecekti. Barınyurt’un 2. kuruluş yıldönümü kutlaması 16 Ocak 1994 Pazar sabahına rastladı. Barınyurt’un, altı katının tamamına ulaşan asansörü, tam teşekküllü mutfağı, tamamlanmakta olan son üç kattan hazır olan birinin hizmete sokulması bu anlamlı günde hizmete girdi. Matan Baseter Yardım Kolu’nun mutat faaliyetlerini ve Barınyurt binasını tamamlama çalışmalarını üç yıl boyunca büyük özveri ve heyecanla sürdürülmüştür.

1995 yılında Pansiyoner sayısının artması karşısında Barınyurt’ta yeni lojistik gereksinmeleri baş göstermişti. Bu cümleden, geniş ve modern bir mutfak projesi çalışmalarına başlanması 6 Şubat 1995 günü kararlaştırılıyor ve sağlanan yeni bağışlarla projenin tahakkukuna geçiliyordu.

Bu arada Barınyurt binasının yanındaki arsada bir ek inşaat yapılması önerisi de tartışmaya açılıyordu. Hayırseverliği toplumsal dayanışma sanatı haline getirmeyi ilke edinmiş olan Matan Baseter hizmet alanını genişletirken, Boğaziçini, Anadolu yakasını ve tarihi yarımadayı kapsayan nefes kesen bir panoraması olan üst katına bir kapalı teras inşa edilmesi fikri görüşülmeye başlandı.

16 Mart 1995 günü Matan Baseter’de bir ilk yaşandı. Purim Bayramı, bir mini program ve ikramlarla Barınyurt pansiyonerleri ile beraber topluca kutlandı. Yönetim ve misafirlerle beraber yaşanan bu kutlamayı daha birçok ilkler izledi. Nisan 1995’de, yurtdışından gelen misafirler ve turistlerle beraber bir Pesah kutlaması, ve onu takiben Şavuot, Roş Aşana ve Sukot kutlamaları da birer ilk oldu. Aynı şekilde Hanuka ve Tu Bişvat da değişik zengin mini programlarla kutlanıyor ve bu yöntem ananeleşiyordu. Ayrıca, pansiyonerler, havaların müsait olduğu günlerde, kiralanan otobüslerle veya gönüllülerin özel arabaları ile öğle yemeklerine götürülüyor, her ay Boğaz’da düzenlenen balık gününde ağırlanıyordu.

Barınyurt sakinlerinin konforu ve güvencesi için iyileştirmeler devam ediyordu. Dönüşümlü iki hemşire ile gece ve gündüz bakım sağlanıyor, ayrıca doktorlar haftada iki kez gelerek pansiyonerleri muayene ediyor, her birinin durumu sağlık kartoteksleri ile gözlem altında tutuluyor, diyabetik olanlar için özel menü hazırlanıyordu.

Profesyonel aşçı istihdamı önerisi, ilk önce pahalı olacağı endişesiyle sıcak karşılanmadıysa da ileriki toplantılarda gündeme alınacaktı. Bu dönemde, bayramlarda bağışseverlere, üzerlerine mini bir gümüş hediye iliştirilmiş birer tebrik kartı yollama uygulamasını da başlattı.

15 Şubat 1998 günü Tu Bişvat Bayramını vesile bilerek Barınyurt pansiyonerleri için müzikli bir gün düzenlendi. Başkanın günün anlamını özetleyen konuşmasından sonra Barınyurt bahçesine ilk kez kayısı ve şeftali fidanları dikilerek ‘ağaç dikme bayramı’ olarak bilinen bu günün geleneği yaşatıldı.

O güne kadar Matan Baseter-Bikur Holim olarak anılan kurumun adını, 1998 yılında, Matan Baseter - Barınyurt olarak değiştirildi. Özveriyle çalışan gönüllü hanımlar “barınyıldız” olarak adlandırdı.

Barınyurt sakinlerinin ibadet gereksinmesini karşılayabilmek amacıyla, Bir İbadet Odası 15 Kasım 1998 Pazar günü törenle ibadete açıldı. Diğer taraftan, Barınyurt pansiyonerlerinin güncel hayattan kopmamalarını sağlamak üzere Şubat 2000 de terapi çalışmalarına yeni bir ivme kazandırılıyor, el becerisi ve tinsel terapi seanslarına katılan pansiyonerlere örgü, boya, kumaş ve düğmelerle bir şeyler yaratma şeklinde çalışmalar yaptırılıyor ve ürünleri ziyaretçilere sergileniyordu.

2000 yılının Ekim ayında bir “Kardeş Aile Kampanyası” başlattı. Bu kampanyaya katılmak isteyen kişinin “kardeş” olarak kabul edeceği bir ihtiyaçlı aile’nin tüm aylık veya yıllık gereksinmelerini (gıda, giyim, sağlık vs) karşılaması idi.

Yine bu dönemde ‘Barınyıldızlar’ mutfağa girer, pansiyonerlerin ve varsa bir davetin yemeklerini kendileri hazırlardı. Hatta bir aralık, profesyonel aşçı alıp almama hususu bile yönetim toplantılarında tartışma konusu olmuştu. Kuruma gelir getirebilecek çalışmaların başında ‘catering’ düşüncesini ortaya attı ve bazı denemeler yapılmasını sağladı. Bu arada, kurumun kaşer mutfağı, bağışseverlerin desteğiyle oluşturuluyordu.

Barınyurt binasının üst katına bir kapalı-teras dinlenme salonu yaptırtma hayali değişik maddi ve hukuki sorunlar dolayısıyla ancak 25 Ekim 2000 Çarşamba akşamı düzenlenen samimi bir törenle hizmete açılabildi. 2000 yılı Kasım ayında Türk Musevi Cemaati ilk kez bir iftar yemeği düzenledi. Dinler arası diyalog ve ahenk konsepti içinde, cemaat kurumlarının ağırlıkta bulunduğu Beyoğlu ilçesi yöneticilerinin özellikle davet edildiği bu iftar yemeği Barınyurt’un bir ay kadar önce hizmete giren teras katında yer aldı.

Son Söz...

Temeli 1917 öncesinde Edirne'de atılan ve 1928'den beri İstanbul'da faaliyet gösteren Matan Baseter-Barınyurt fakirlere, düşkünlere, evsizlere, hastalar, ihtiyaç sahiplerine destek ve yardım için çalışmalarını sürdürmektedir.

Fakir hastalara yapılan yardımlar, hastane ve ilaç giderleri Fakir Hastalara Yardım ve Kimsesizleri Barındırma Derneği bünyesinde şekillenmektedir. Bu derneğin girdileri çeşitli kuruluş ve kişilerden sağlanan bağışlarla karşılanabilmektedir.

Barınyurt Huzurevi doğrudan Neve Şalom Musevi Siangogu Vakfına bağlıdır. 2003 Yılında kurulan Barınyurt Huzur Evi Yardım Derneği'ne yapılan bağışlar ile söz konusu derneğin 8 Aralık 2003 tarihinde faaliyete başlayan La Casa de Barınyurt İktisadi İşletmesinden sağladığı gelir Barınyurt'un gereksinmelerinin karşılanmasına tahsis edilmiştir.

Kurum, görevlerine aşık gönüllülerin ve ehil yönetimlerin elinde gelişerek geleceğe doğru emin adımlarla ilerlemektedir. Bu gün kurumu bekleyen en önemli sorun Cemaat yönetiminin ön gördüğü küçülerek büyüme programı çerçevesinde, Matan Baseter - Barınyurt ile İhtiyarlara Yardım Derneği'nin aynı çatı altında toplanması projesidir.

Barınyurt ve İhtiyarlara Yardım Derneği, Haziran 2014 tarihinden itibaren "OR YOM" adı altında hizmet vermeye başlamıştır.

Halen Matan Baseter'in 270'i aşkın yardım dosyası ile Or Yom'un yaklaşık 120 pansiyoneri bulunmaktadır.

Derleyen : Naim A. GÜLERYÜZ